Ostrukaren estrategia (eta bi)

Errealitatearen aurrean begiak ixtea ez da gizabanakoen ezaugarri esklusiboa. Gizarteak ere askotan jarraitzen du ostrukaren estrategia. Tesi hori irudikatzeko, etorkin gazteek gaur eta hemen bizi duten egoerari buruz ariko naiz.

-------------------

Azken urteotan, etorkin ugari iritsi dira Euskal Herrira: magrebtarrrak, sahara azpikoak, latinoamerikarrak, Europa ekialdekoak... Eta horien artean, nola ez, gaztetxo asko daude, 16 urte bitartekoak, eskolara joan beharra daukatenak.

Ikasle horien gehiengoak euskaraz ez dakienez, B ereduan matrikulatzen da. Hemen gauza bat argitu nahi det: DBHko ikastexe askotan, B eta D ereduko ikasleek ikastetxe desberdinetan ikasten dute. Batxilergoan, ikastexe berberetan badaude ere, bereizketa sotilagoak ematen dira, hots, B eredukoen gela arik eta urrutien jartzea, esate.

Era horretan, gazteleraz soilik bizi diren neska-mutikoak, ez dituzte D eredukoekin harremanak izateko aukera asko izaten. Aisialdi garaian ere gauza bera gertatzen da. Horretaz ohartzeko, larunbat arrats batean Ilunbe aldera egitera gomendatuko nuke. Talai ederra etorkinen mundua eta erreferenteak ezagutzeko.

Modu horretan, gure begien parean mundu paraleloa sortzen ari den bitartean, gizarteak ezer pasako ez balitz bezala jokatzen duelakoan nago. Eta hori da gehien harritzen/sutzen nauena. Hezkuntzako sindikatuek kaleratzen dituzten aldarrikapenetan ere, zeharka aipatzen da etorkin berrien fenomenoa.

Hori dela eta, aurreko ostiralean poza handia sentitu nuen, Berria egunkariak Miramar jauregian egiten ari ziren jardunaldien berri eman zuenean. Bertan, Hizkuntz ereduen desagerpena eskatu zuen Felix Etxeberriak. 'Ikasle guztiak euskaldundu' lemapean, zalantzan jarri zituen, gaur egun, B eredua mantentzeko arrazoiak:

"Ikasleak elkarrekin egotea defendatzen dugu, gela berean eta eredu bakar batean, integrazioaren bidean sakontzeko eta bi pentsamolde eta gizatalde sor daitezen eragozteko."

Bere proposamena Kataluniako eredua jarraitzea da: "legeak espresuki debekatzen du ikasleak beren ohiko hizkuntzaren arabera ikastetxe edo talde berezietan banatzea."

Erabat ados nago horrekin. Bide desberdinetatik ondorio berberera ailegatu gerala iruditzen zait. Bere diagnosiarekin, berriz, ez nator bat, A eta B ereduetan ikasteko arrazoi bakarra dagoela uste baitu: "Seme-alabek euskara ez ikasteko."

Kontu hori sakonago aztertu behar delakoan nago. Horregatik, puntua hartuko diot Felixek mahai gainean jarri duen galderari:

Zergatik A eta B ereduen arteko bereizketa hori?

Alde batetik, susmoa daukat, D ereduko ikasleak eta haien gurasoak gustora dabiltzala egungo egoerarekin. Guraso askok beldur dira ea etorkinek ez dituzten haien seme-alabak 'kutxatuko'. Bai, badakit, berriro ere generalizatzen ari naizela, baina tokatu zait ikustea etorkinekiko mesfidantza hori gero eta gehiago errotzen ari dela gure eskoletan.

Bestetik, B ereduko ikasleei ez dirudi bereizkeri hori gehiegi axola zaienik. Batek baino gehiagok euskara oztopoa bezala ikusten duela esan dit; ikasi baino, nahiago dutela lana Euskal Herritik kanpo bilatzea.

Horrelakoak entzuten ditudanean oso triste jartzen naiz, eta lurrazpian sartzen dut nere burua, ikasleak nere malkoak ikus ez ditzan.



Ostrukaren estrategia (bat)

Ezin izango nuke hobe adierazi, patxitraperok bere aspaldiko mezu batean dioena. Erabat identifikatzen naiz bere hitz hauekin:

Ez zait batere gustatzen gauzak behartuta egitea. (...). Horregatik uzten ditut hamaika lan azken azkenerarte. Behartuta egin beharreko guztiak, betidanik, txiki txikitatik...

Niri ere asko kostatu izan zait beti behartuta lan egitea. Azpikontzientean txip moduko bat pizten zait eta akabo, hipotesi onenean, azkenerako utziko dut kontua. Baina gertatu izan zait ere inoizerako uztea; hau da, ostrukaren estrategia jarraitzea: burua lurrazpiratu eta itxoin, ea arazoa bakarrik konpontzen den.




Batek pentsa lezake estrategia hori jarraitzen duenari, heldutasun pittin bat falta zaiola. Litekeena da. Ba ni ere klubekoa naiz. Gustatzen zait, noizbehinka, begiak eskutartean izkutatzea -inork ezin nau ikusi-, eta ene haurtzaroko sentzazio haietara bueltatzea.

Argi dago, baina, estrategia horrek bere arriskuak badituela. Burua lurrazpian baduzu ere, garunak ezin du bere lana utzi, egiteke utzi duzun horretan pentsatzen ari da etengabe. Horri 'kulpa' deitzen zaio. Eta kontzientzia horrek daraman zama astuna da oso.

Gerta liteke, gainera, zama horren pisua jasanezina izatea, horrek ondorio beldurgarriak ekar dezazke. Ezagutu al duzue inoiz gazte bat, zeinen gurasoek uste zuten Ingenieritzako laugarren mailan zegoela, eta matrikularik ere ez zuela? Nik bai. Baina ume-kontua da hori, oraintxe datorren egiazko (eta beldurrezko) istorioaren aurrean.

Imagina dezagun medikuntza ikasten ari den tipo frantses bat. Bere neskalagun, guraso eta lagunek karrera atera berri duela uste dute. Hala edo nola lortu du, bost urte luzeetan, guztioi engainatzea. Handik gutxira, Estrasburg-eko 'Osasunaren Mundu Erakunde'an lana aurkitu duela esan die, baina hori ere ez da egia; basoan bakarrik pasatzen ditu egunak. Ezkondu egin da eta bi seme-alaba izan dituzte. Nondik ateratzen du dirua? Bere emaztearen gurasoek eman ziotenetik, epe luzeko bonu batetan inbertitzeko. Diru horrekin, goi mailako famili burges baten bizimodua dauka.

Handik hamar urtera, dirua urritzen hasia danean, emaztearen aitak, bonuetako dirua bueltatzeko eskatzen dio. Denbora batean lortzen du kontua atzeratzea, baina ez asko. Erortzear da, hainbeste urtetan eraikitako harezko gaztelua.

Zer egiten du? Bi aukera emango ditut.

a) Bere buruaz beste egin.

b) Famili osoa erre: seme-alabak, emaztea, eta haren aita eta ama. Bera ere pixka bat erre zan, baina koartada bezala erabiltzeko.

Erantzuna, Emmanuel Carrère-ren 'L´adversaire' eleberrian irakurri dezakezu. Liburu gogorra da oso, bi urdai baino gehiago behar dira eleberri hori irakurtzeko. Gaztelerazko itzulpena ezagutzen dut nik; hona hemen Ignacio Illarreguiren kritika, gazteleraz.

------------------

Mezu hau ezin dut hemen amaitu, hain era tristean. Irakaspen bat eskaintzearen beharra sentizen dot. Bizitzari aurre egiten dioten pertsona baten bila ari naiz ene 'brain-pocket'ean. Irudi hau atera zait:

Aspaldiko sanferminetako entzierro hura luzera doa, zezen despistatu bat dela eta. Zezen plazako atera gerturatzen ari da. Telebistako kronometroak lau minutu markatu ditu. Zezenaren aurrean, metro gutxira, korrikalari bat labaindu eta lurrera erori da. Bere begiak eta zezenarenak bat egin dute. Korrikalaria lurrean etzanda dago, gora begira. Zezena zuzen-zuzen joan da beregana. Metro bat falta zaionean, muturra jaitsi du, bere adar ederrak agerian utziaz. Bitartean, korrikalariak etzanda jarraitzen du. Zezenaren hatsa sentitu dezake jada.

Zer egiten du? Bi aukera emango ditut.

a) Zezenari aurre egin, eta adarretatik hartzen du.

b) Kikildu egiten da eta jesukriston adarkada jasotzen du.

Erantzuna asmatu duzulakoan, hona hemen agindutako (!) irakaspena:

Korrikalaria zezenaren indarraz baliatzen da bere bizia salbatzeko. Era berean, arazoei aurre egitea da onena, arazoek beraiek salbatuko baikaituzte.




Sustrairik gabeko arbola gaztea

Irakurtzen nauzuenetako batzuk jakingo duzue jada irakasle nomada naizela. Zortzi urte daramazkit Euskal Autonomi Erkidegoko bigarren hezkuntzako ikastetxeak banan-banan dastatzen.

Egia esan, nik ez nuen lanbide hura aukeratu, berak aukeratu ninduen ni. Kontua da 1998an azpikontrata batentzat lanean nenbilela Gasteizen, Arabako Foru Aldundiaren Aldizkari Ofiziala (BOTHA delakoa) euskaratzen. Lan baldintzak hutsaren hurrengoak ziren: ehun mila pela zortzi ordu lan egiteagatik.

Horregatik, Hezkuntza Ordezkaritzatik deitu nindutenean ez nuen bi aldiz pentsatu eta irakasle bihurtu nintzen.

Ez pentsa ene aukera bokazio kontua zenik, ezta gutxiagorik ere. Izan ere, mutil koxkorra nintzanean ez nekien zer izan nahi nuen, baina oso argi neukan gauza bat: irakaslea ez nuela izan nahi. Garai haietan irakasleek sekulako pena ematen zidaten, zeharo miresten nuen bere pazientzia amaiezina. Agian orain kontatu beharko nituzke eskolan egin genituen barrabaskeri batzuk, baina hori ez da mezu honen helburua, ea beste batean.

---------------


Asko aldatu dira gauzak nere ikasle garaietatik. Urteak aurrera joan ahala, gero eta gehiago kostatzen zait gaztetxoei ulertzea. Hori gauza normala da oso. Belaunaldi berriek betidanik egin dio aurre aurrekoari, naturaren legeei jarraiki.

Horregatik inoiz ez zait gustatu esatea egungo neska-mutilak lehengoak baino okerragoak direla. Topiko hutsa besterik ez da hori.

Are grazia gutxiago ematen dit errua irakasleei botatzea. Bigunegiak garela, gure erantzunkizunei bizkarra ematen diegula...

Batek esan lezake, jarraian kontatuko dudan istorioa errealitatearen parte bat besterik ez dela, ene jarrera zeharo korporatibista dela. Libre zara hori pentsatzeko.

--------------


EAEko edozein ikastetxe, XXI. mendearen hasieran.

Ikaslea deabruaren berraragiztapena dirudi. Hitz gordin eta iraingarrien bidez besterik ez daki hitz egiten. Irakasleak nekez eman ditzake eskolak, mutilak etengabe oztopatzen baititu. Atentzioa deituz gero, bere jarrera oldakorra agerian uzten du. Berdin zaio kaleratzen badute. Falta larria jartzen badiote, baliteke irakasleari mehatxuren bat botatzea. Irakaslearentzat momentu goxo bakar bat dago: ikasleak bere idazmahaian lo hartzen duenean. Pakea.

Norena da errua?

Tutoreak hitzordua eman dio amari. Aitari ez, bananduta baitaude eta aspaldi ez delako bere semeaz arduratzen. Tutoreak ikaslearen jarreraren inguruko azken berriak ematen dizkio. Holakoaxea amaren erantzuna:

-Eta zer nahi dezu, ba, nik egitea? Arratseko ordubietatik hamarrak arte egiten dut lan, ordu hoietan ezinezkoa zait mutila kontrolapean izatea.

-Baina mutilarentzat ezin da ona izan hainbeste denbora bakarrik egotea...

Norena da erantzunkizuna?

Ikaslearena? Irakasleena? Gurasoena? Gizartearena?

Zuk zeuk.

Nire erantzuna mezuaren izenbururan aurki dezakezu. Errua, nire ustez, sortzen ari garen gizartean datza. Inoiz baino bikote gehiago banantzen dira, seme-alabak dituztela kontutan hartu gabe. Haurrak babesik gabe hazten dira eta klaro, de aquellos barros...

Hausnarketarako galdera bat amaitzeko, aurrekoaren harira:

Pentsatu al zuten aita eta ama haiek, ume bat izateak zer suposatzen zuen?

----------------


Posteskriptuma: Amaren lanbidea nahita utzi dut bukaerarako: psikologoa. Puf!

Komikitaun 3.2

Mezu honek bi xede ditu. Alde batetik, eskubiko zutabean jarri detan loturaren berri ematea; eta bestetik, GIF animatu horren marrazkien egilea aurkeztea.
Hasi gaitezen:

- Irudi animatuan klikatu ezkero, 'komikitaun' konvolutean idatziko ditudan mezuak azalduko dira, gaietan salkatuta. Gif hori, Un Freeez 2.1 programaren bitartez gauzatu dut. Oso erabilterraza da eta, gainera, dohakoa.

- Frantzia aldera joaten garenean komikiren bat erosteko ohitura daukagu, eta frantsesez ezer gutxi dakigunez, komiki mutuak erosten saiatzen gara. Modu horretan, bilduma polita osatzea lortu dugu. Bilduma horretatik bertatik atera ditut gif-ean jarri ditudan marrazkiak. Hona hemen autorea eta bere lanari buruzku iruzkin txikia:


François Ayroles (Paris, 1969) 'Lapin' izeneko fanzinearen bitartez ezagutu nuen. Aldizkari hori L'Association argitaletxeak kaleratzen du eta Frantziako komikilarien harrobi erreferentzailea bilakatu da azken hamarkadan. Izan ere, bertako sinadura askok sekulako arrakasta lortu dute komiki komertzialaren munduan: Lewis Trondheim, Guy Delisle, David B., Joann Sfar, Cristophe Blain eta François Ayroles, besteak beste.

'L'Association' argitaletxeko komiki gehienak esperimentalak direla esan genezake. Autoreek askatasun osoa daukate nahi dutena argitaratzeko, salmenta kopurua eta irakurgarritasunak ez du zertan bere lana baldintzatzen.




Testuinguru horretan kokatzen da Ayrolesen lana. Paragrafo honetan agertzen den azala, 'Les parleurs' (L'Association, 2003), urte pare bat geroago topatu genuen. Marrazkien sinpletasuna eta erritmoa dira, nere ustez, lan horren ezaugarririk nabarmenenak. Isiluneekin jokatzen maixua dela deritzot, eta zer esanik ez hizlarien diskurtsoarekin. Irakurleak, bere kasa imagina dezake hizlari bakoitza esaten ari dena. Oso ariketa entretenigarria, benetan gomendagarria. Ene ikasleekin probatu izan dot inoiz eta nahiko gauza kuriosoak atera dira. Orain zure txanda da.

Irudia handitzeko, bertan klikatu.


Komikitaun 1.1

Euskal komikigintzaren egoera

Orain dela urte pare bat bizitako pasarte batekin hasiko naiz, aurreko mezuan airean utzi nuen galdera erantzuten: Donostiako Hontza liburudendan negoen, komikien atalean kuxkuxeatzen. Ikusmiran bost bat minutu neramatzala, nere ondoan jarri zen aspaldi itzulpen eskolak eman zizkidan pertsona, egun Kontseiluko burua dena. Bai, hura bera, Xabier Mendiguren Bereziartu. Han egon zan, denbora luzean, komikiei begira. Bere begietan somatzen nuen etsipena berehala ulertu nuen: han ez zegoen euskarazko komiki bakar bat ere.

Pasarte hori aintzat hartuta, euskarazko komikigintzaren panorama nahiko iluna dela nabaria da. Komikiak bakarrik argitaratzen duen argitaletxe bakarra dugu, Sauré, konbentzionalegia nire gusturako. Argitalpen solteak ere egin dira, Ralf Köning-en 'Kondoi Hiltzailea'-ren euskarazko itzulpena kasu, baina ezer gutxi gehiago. Aldizkari batzuk ere izan dira gure artean: Habekomik, Naparheid, Ipurbeltz, baina hori da dena. Azken hau da, egun, indarrean dagoen bakarra, baina bere edukiak gaztetxoei daude zuzenduta.

Dena den, euskal komikigintzaren oasian, nohizbehinka, lore ederrak ernaltzen dira. Olariagak badu, eskerrak, ondorengorik: Patxi Gallego.

Baina Xabinaitor eta bere poxpoliñek mezu oso bat beraiei eskeintzea merezi dute gutxienez.

Bitartean, lotura mamitsu hauekin usten zaitut. On egin deizuela.

EUSKAL KOMIKIGINTZA
- e-gor blog: euskeraz aurkitu detan komiki-blog bakarra.
-Euskonews aldizkari birtualak euskal komikigintzari eskainitako artikulua.

PATXI GALLEGO
'Pololoak 1: Poxpoliñen lurrina'
- Xabier Mendiguren Elizegik bere blogean Patxi Gallegori egiten dion elkarrizketa.
- Igor Leturiaren artikulua Berrian.
- e-gor blog-en artikulua bere blogean.
'Pololoak 2: Poxpoliñaren bahiketa'.
- Ekain Rojok Berrian idatzitako artikulua

Komikitaun 3.1

Lutxiano eta komikiak

Mezu honekin konvolut berria hastera noa. Bertan komikiaei buruz idatziko dut, euskaraz. Komikitaun izena eman diot, hobeagorik bururatu ez zaidalako.

Txikitatik gustatu zaizkit komikiak. Anaia nagusiak ekartzen zituzten etxera, eta uste det horrek behin-betiko eragina izan zuela mundua sentitzeko dudan moduan.

80ko hamarkadaren hasiera horretan, Espainiako estatuko komikigintza bere une gorenean zegoen. Dozenaka aldizkari argitaratzen ziren, batez ere Bartzelonan, baina baita Madrilen ere: Totem, Creepy, Rambla, Madriz, El Víbora, Metropol, 1984, Cairo...

Han ezagutu nituen Hugo Pratt eta Corto Maltese, Guido Crepax eta Valentina, Jacques Tardi eta Adele Blanc-Sec, Robert Crumb eta Mr. Snoid, Milo Manara eta Giusseppe Bergman, Nazario eta Anarcoma, Alberto Breccia eta Mort Cinder, Liberatore eta Rank Xerox, Pamiés eta Roberto El Carca, Moebius eta Jerry Cornelius, Franquin eta Gaston Lagaffe...

Horiek guztiak izan ziren ene nerabezaroan izan nituen irakasleak. Izan ere, eskolan zein etxean ikasi ezin nituen ikasgaiak haiek eskaini zizkidaten: bidaiak, historia, salaketa, transgresioa, erotasuna, sexua, surrealismoa, askatasuna...

Gaur egun aldizkari horietatik ez da bakar bat ere geratzen (azkena El Víbora, orain dela urte pasatxo atera zuen bere azken alea). Urte asko pasa dira eta komikigintzaren booma ezin zezakeen eternala izan. Dena den, badirudi azkenaldi hontan burua ateratzen ari dela. Betiko argitaletxeei (Norma, La Cúpula), beste batzuk gehitu zaizkie eta, egun, gazteleraz argitaratzen diren komikien eskaintza asko aberastu da. Argitaletxe berriak sortu dira. Horien artean, sins entido, Ponent Mon, Inrevés eta Astiberri nabarmenduko nituzke. Astiberriren kasua oso adierazgarria da. Bilboko komiki denda txiki batean jaio zen eta, egun, Planeta, Norma eta Glénat bezalako argitaletxe handiekin ari da lehian.

Euskal Herriari dagokionez, argitaletxe zein komikilari ezagunenak gazteleraz lan egiten dute. TMEO bihilabetekaria da zalantzarik gabe mugarri nagusia.

Eta euskaraz, zer?

Erantzuna, hurrengo mezuan.

Komikitaun 0.0

Aurkibide orokorra

Mezu honekin konvolut berria hastera doa pipieneako begian. Bertan komikiei buruz idatziko dut, euskaraz. 'Komikitaun' izena eman diot, hobeagorik bururatu ez zaidalako. Edukiak antolatzeko sistema nahiko xelebrea da; behin-behinekoa da eta beharren arabera osatuko det, poliki-poliki.

Komikitaun 1.0. Euskal komikigintza euskaraz.
1.1. Euskal komikigintzaren egoera

Komikitaun 2.0. Euskal komikigintza, gazteleraz.


Komikitaun 3.0.Pipieneako komikiak
3.1. Lutxiano eta komikiak
3.2. François Ayroles

Komikitaun 4.0. Berriak

Komikitaun 5.0. Loturak


Komikitaun 6.0.

Kirurjia pixka bat

Berritasunez josita dator gaurko mezua. Izan ere, perestroikaren garaiak iritsi dira blog honetara. Benok, 'Madame Lefevre' estetika zentrora bidali du bere bloga, 'lifting' tratamendu batera. Hona hemen mutazioaren xehetasunak:

1.- Sinadura berriak: Benoz gain, Locosueñok eta nik neuk idatziko ditugu mezuak. Locosueñok, besteak beste, pipieneako lehiotatik ikusten duena kontatuko du. Bere azken bidaia kontatzeko gogoa ere duela esan dit. Bergarako txakurtegiko kaiola batean pasa ditu oporrak, eta nazkatuta dago jada gurekin. Nire aldetik, lehen pertsona eta orainaldia eskaini nahi diot blogari. Freskura pixka bat, azken finean.

2.- Buruari buelta asko eman ondoren, izenburua euskaratzea erabaki dut: 'pipieneako begia' hautatu dut. Aurrekoa asko gustatzen zait oraindik, eta horregatik ez dut erabat baztertu nahi. Bere bloga ez duen bitartean, azpitituluan egingo du bere kabia.

3.- Azkenik, makillaje berdea kentzeko eskatu diot Madame Lefevreri. Nekatu nau jada. Oso 'kantosoa' iruditu zait beti. Irakurketa oztopatzeaz gain, garagardo marka ezaguna dakarkit beti gogora:


Agur, berde! Berde agur!

(oharra: pasarte honen titulua 'agur jaunaren' doinuarekin kantatzea gomendatzen da)

Donostiako jazzaldian nago, Zurriolako hondartzan, ezinezkoa berde hori begietatik kentzea.

Kanpaina hori burutu zuten publizistek egindako lana oso argi ikusten da ene subkontzientean.

'Piensa en verde...'

Goizeko ordu txikietan oheratu naiz eta ezin det lo hartu. Begiak ireki ala itxi, kolore berdekoak dira lehioa, pareta, izarak edo Adela. Imaginatzen ditudan gauzak, kontzeptu guztiak kolore horrekoak dira. Lorca-ren poema, mugimendu ekologista, Crédit Agricole, John Ford, inbidia, Guardia Zibila, Islama, kamuflajea, baserritarrak...